جایزه معماری آقاخان

روند انتخاب برگزیدگان

روند انتخاب برگزیدگان این مراسم ، بر نوعی معماری تاکید می کند که نه تنها پاسخگوی نیازهای فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی مردم است بلکه محرک و پاسخگوی انتظارات فرهنگی آنان نیز هست. در جایزه ی آقاخان توجه خاص و ویژه معطوف طرح های ساختمانی است که از منابع بومی و محلی و تکنولوژی مناسب با روش های خلاقانه و نوآورانه بهره وری می شود و همچنین پروژه هایی که به دنبال ارزش های مشابه است.

این جایزه توسط یک کمیته به ریاست شخص کریم آقاخان اداره می شود. یک کمیته جدید که برای تعیین معیارهای واجد شرایط بودن پروژه ، ارائه جهت موضوعی در پاسخ به اولویت ها و مسائل در حال ظهور و به منظور توسعه برنامه ریزی برای آینده جایزه تشکیل شده است.

کمیته راهبری، مسئول انتخاب و انتصاب هیئت داوری کارشناس برای هر حوزه است به علاوه مسئول برگزاری  سمینارها و کنفرانس های بین المللی،‌ سخنرانی ها، ‌نمایشگاه ها و نشریات جایزه می باشد.

مبلغ این جایزه معادل یک میلیون دلار آمریکا است که به پروژه های برگزیده توسط هیئت داوران کارشناس اعطا می شود. این مراسم از سال ۱۹۷۷ (۳۹ سال پیش) برگزار می شود و تا کنون یازده دوره را پشت سر گذاشته است و بیش از ۹۰۰۰ پروژه در سراسر جهان مورد بررسی قرار گرفته که تا به امروز ۱۱۰ پروژه توسط هیئت داوران برای دریافت جایزه ی معماری آقاخان کاندید شده اند.

این جایزه با دیگر جایزه های معماری متفاوت است زیرا نه تنها معمار را تشویق می کند بلکه شهرداری ها ، سازندگان، کار فرماها ، استاد کاران و مهندسان که نقش مهمی در تحقق یک پروژه ایفا کرده اند را می شناساند.

پروژه‌های برنده شامل مجتمع‌های مسکونی، ترمیم بناهای مستقل، پروژه‌های حفاظت بافت و محیط، چشم انداز‌ها و انگاره‌هایی از ساخت و ساز که هدف آن بهبود و توسعه محیط شهری است، می‌شود.

کریم آقاخان چهل و نهمین امام فرقه اسماعیلیه است. این بنیاد در زمینه فرهنگی نیز برنامه‌هایی را جهت احیای میراث جوامع اسلامی اجرا می کند که از جمله آنها فعالیت‌های معماری و مرمتی در سرزمین‌های اسلامی است.بنیاد آقاخان یک موسسه اسلامی است که در زمینه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، علمی و … در سطح جهان اسلام فعال است.

هر دوره سه ساله شامل یک مرحله فشرده نامزدی، ثبت مستندات و بررسی فنی پروژه‌ها است. در حین دوره، صدها ساختمان معاصر و پروژه‌های حفاظت و مرمت شناسایی شده و به هیأت داوران ارشد معرفی می‌شوند. اعضای هیأت داوران که در زمینه‌های گوناگونی مثل هنر، باستان‌شناسی، برنامه‌ریزی شهری و معماری، تخصص دارند پروژه‌های برنده را انتخاب می‌کنند. این جایزه، مستندات بیش از شش هزار طرح ساختمانی را از سراسر جهان گردآوری کرده است و از این میان ۹۰۰ پروژه به عنوان برندگان جایزه انتخاب شده‌اند.

همچنین جایزه ویژه این بنیاد تا‌کنون به سه معمار شاخص یعنی رفعت چادرجی، حسن فتحی و جفری باوا اهدا شده است. از طرح‌های معماری دریافت‌کننده این جایزه می‌توان برج‌های دوقلوی پتروناس در مالزی، کتابخانه اسکندریه در مصر، مسجد العباس در یمن، احیای شهر تاریخی بیت المقدس و … را نام برد. این جایزه به برخی از طرح‌ها و پروژه‌های معماری و مرمت و احیای انجام شده در ایران نیز تعلق گرفته است که عبارتند از پناهگاه ساخته شده با کیسه شنی، شوشتر نو ، باغ فردوس در تهران، مرمت چهلستون، هشت بهشت و عالی قاپو در اصفهان و احیای چند بنای تاریخی در اصفهان و یزد.

جایزه معماری آقاخان بر خلاف جایزه پریتزکر، بر روی شیوه‌های بومی و اسلامی و راهکردهای معماری کهن و نوین در توسعه جهان سوم نیز متمرکز است. همچنین این جایزه‌ای است که هر سه سال یک بار از سوی بنیاد شبکه توسعه آقاخان به یک یا چند معمار زنده اعطا می‌شود.