چکیده کتاب محیط های پاسخده – Responsive environments جهت آشنائی با مطالب کتاب ارزشمند فوق در ذیل ارائه گردیده است .کتاب بخریم – بخوانیم – هدیه دهیم .
( کتاب راهنمای طراحان )
نویسندگان :
ای ین بنتلی , آلن الکک , پال مورین , سو مک گلین و گراهام اسمیت
A manual for designers
By:
Bentley , Alcock , Murrain , McGlynn & Smith
فقط مکان هایی که برای مردم قابل دسترسی باشند به آنان حق انتخاب می دهند . با این تعبیر کیفیت نفوذپذیری – تعداد راه های بالقوه بی یک محیط – عامل محوری دستیابی به مکان های پاسخده تلقی می گردد .
نفوذپذیری الزامات پایه ای مهمی را برای طرح تعیین می کند .
در نمودار ذیل طرح سمت چپ گزینه های دسترسی برتری را در مقایسه با رح سمت راست عرضه می دارد . بنابر این مورد سمت چپ نفوذپذیر تر است .
از آنجا که نفوذپذیری یک عامل اساسی و محوری در دستیابی به مطلوبیت است , باید در اولین مراحل طراحی مورد توجه قرار گیرد .
طراح باید تصمیم بگیرد گه چه تعداد مسیر در سایت جاگذاری شود , چگونه راه ها به هم ارتباط داشته باشند و این راه ها به کجا خنم شوند ؛ در حین توجه به این نکات باید بر روی دیگر سکه نیز نظر افکند و با در نظر گرفتن عرصه طراحی بصورت واحد کلی , به مرزبندی محدوده های قابل عمران داخل این عرصه نیز با محاسبات سر انگشتی اقدام شود .
این مرحله از طراحی در فصل اول مورد بحث قرار می گیرد .
نفوذپذیری به تنهایی نمی تواند واجد کارایی زیادی باشد . مکان های با دسترسی آسان زمانی مفید واقع می شوند که به حق انتخاب و جریان اعمال تجربه ها سمت و سو بدهند .
بدین روال , گوناگونی , به ویژه گوناگونی استفاده , دومین کیفیت کلیدی محسوب می گردد .
هدف دومین مرحله از طراحی که در فصل دوم مورد بحث قرار می گیرد آن است که گوناگونی استفاده را در پروژه ها به حد اعلاء برساند .
برای رسیدن به گوناگونی ابتدا میزان اهمیت و مقدار تقاضا برای انواع مختلف کاربری ها را در سایت تعیین میکنیم , سپس از نظر عملکردی و اقتصادی طرز قرار گیری انواع کاربری ها را در کنار هم بررسی می کنیم که توجیه پذیر باشد و در آخر ضمن جادادن انواع کاربری ها ( که قبلا با توجه به برخورداری از یک پاسخدهی فضایی انتخاب شده بودند ) در حجم های اسختمانی به آزمون و جانمایی عوامل و عناصر قابل استقرار بصورت سه بعدی می پردازیم و سپس در صورت نیاز طرح گسترش بیشتری پیدا می کند .
در عمل بخش از درجات حق انتخابی که به وسیله یک مکان عرضه می گردد به میزان خوانایی آن ارتباط پیدا می کند .
این بدان مفهوم است که مردم تا چه حد می توانند به فهم یا درک آن نایل شوند .
موضوع اخیر ازمرحله سوم طراحی مورد توجه قرار می گیرد .
شبکه و کاراییهای اولیه یا مقدماتی که در مراحل قبلی پایه ریزی شده اند , در این مرحله به ترتیبی در شکل سه بعدی خود ظاهر می شوند که بتوانند عناصر و عوامل القا کننده تصور ذهنی و سیمایی به مردم را وارد فرآیند طراحی نمود .
به مثابه بخشی از این فرآیند از طریق طراحی کیفیت محصوریتهای فضایی , راه ها و تقاطع های آنها به ترتیبی سامان داده می شوند که بتوان به طور مقایسه ای تفاوتهای آنها را درک نمود .
طراح در این مرحله مقدمتا در باره حجم های ساختمانی که فضاهای عمومی را محصور می کنند تصمیم گیری می نماید .
این فرآیند در فصل سوم مورد بحث قرار گرفته است .
ترکیب توانمند مکان هایی که بتوانند برای منظور های مختلفی استفاده شوند در مقایسه با مکان هایی که فقط برای یک نوع استفاده طراحی شده اند به استفاده کنندگان خود حق انتخاب های بیشتری می دهند .
محیطهایی که واجد چنینی شرایطی باشند کیفیتی را عرضه می کنند که ما آنها را « انعطاف پذیری » می نامیم .
این موضوع مورد بحث فصل چهارم است .
در این مرحله از طراحی , مرحله چهارم , ما روی جزییات طراحی تک بناها و مکان های بیرونی تمرکز می کنیم .
هدف ما در اینجا این است که سازمان فضایی مکان ها را برای در بر گرفتن بیشترین حد ممکن فعالیت ها و استفاده های آتی چه در کوتاه مدت و چه در بلند مدت آماده سازی کنیم .
تصمیماتی که ما تا این مرحله اخذ نموده ایم یک ظاهر کلی از طرح عرضه می نماید . از این پس باید روی این موضوع متمرکز شویم که جزییات اشکال چگونه باید باشند .
این موضوع مهمی است , زیرا قویا بر تفسیر مردم از مکان تاثیر خواهد گذاشت . چه طراحان مایل باشند و چه نباشند مردم از جزییات بر تافته از ابنیه بررای تفسیر خود نسبت به مکان وام می گیرند .
همانطور که ما قبلا بحث کردیم همینکه یک مکان بتواند به وسیله کیفیات ظاهری خویش مفاهیمی را به مردم منتقل کند که انها را با حق انتخاب هایشان آشنا کند , آن مکان دارای تناسبات بصری است .
طراحی برای تامین تناسبات بصری موضوع فصل پنجم این نوشتار است . برای اینکه بتوان با سطوح و نوع گزینه هایی که قبلا بریا مکان کربوطه طراحی شده است رابطه برقرار کرد , باید بدوا کلید رمزهایی جهت درک بصری در محیط بر جا نهاد .
با استفاده از این کلیدها , به مثابه یک پایه طراحی , تصویر ظاهری پروژه ها در جزییات نیز سامان پیدا می کنند .
آنچه که در باره اتخاذ تصمیم برای ظاهر مورد بحث قرار گرفت , در سطح جزییات اساسی طرح جای مانور زیادی دارد .
ما باید باقی تصمیمات را به طریقی اتخاذ کنیم که تجربیات حسی استفاده کنندگان را , آنهم به ترتیبی که موجبات لذت آنان را فراهم نماید , ارتقاء بخشد .
ما این کیفیت را که موجب بالاتر بردن قدرت انتخاب مردم می گردد « غنای حسی » می نامیم ؛ آنچه که موضوع فصل ششم است .
در این مرحله ما خود را با ریزترین اجزاء پروژه ها در گیر می کنیم .
ما باید تصمیم بگیریم که در چه جایی از طرح غنای حسی تامین گردد و برای رسیدن به این هدف , چه در بعد بصری و چه غیر بصری , مصالح و تکنیک های ساختمانی مناسبی را برگزینیم .
مراحلی از طراحی را که قبل از این توضیح داده ایم , پشتیبانی دستیابی به کیفیاتی بوده است که پاسخدهندگی محیط را خارج از فرآیند اجتماعی و اقتصادی تولید آن تامین می کند .
این بدان معنی نیست که ما رویکرد « مشارکت مردمی » را از نظر پنهان داشته ایم , این رویکرد بسیار ارزنده است . اما با این حال باید توجه داشت که حتی در اعلاء ترین سطح مشارکت مردمی , اکثریت مردم همچنان مجبور خواهند بود در مکان هایی کار و زندگی کنند که دیگران آنها را طراحی کرده اند .
بنابراین به ظور خاص این امر بسیار مهم است که شرایطی فراهم گردد تا استفاده کنندگان بتوانند به مکان های خود رنگ تعلق بدهند ؛ این تنها راهی است که مردم می توانند مهر خویش را بر محیط زندگی خویش بزنند .
طراحی برای دادن رنگ تعلق به فضا در فصل هفتم مورد بحث قرار گرفته است .
هم برای پشتیبانی از دادن رنگ تعلق و هم برای اطمینان از اینکه نتایج حاصله موجبات فرسایش نقش عمومی را , که خود اصل مهمی است , فراهم نیاورده باشد .
در این مرحله طراح آخرین تصمیمات مربوط به جزییات فرم ها و مصالح را اتخاذ می کند .
رویهم رفته فصول یک الی هفت فهرست رویکرد گام به گامی است که ما را در مسیر دستیابی به کیفیات توصیف شده رهنمون می نماید :
در عمل موضوعات پیچیده تر از آن هستند گه این ساختار ساده قدم به قدم بر آن دلالت می کند.
قطعا این ضرورت وجود دارد که با توجه به الزاماتی که در جریان فکر کردن روی هر یک از مراحل جدید پیش می آید به اصلاح طرحهای سر بر آورده از مراحل مقدماتی اقدام گردد .
این فرآیند از طریق یک مطالعه موردی که در فصل هشتم تحت عنوان « بر روی هم نهادن » انجام شده است تمیز داده می شود .
در این مرحله ما با یک کار نمونه روی پروژه بازسازی در حوزه یک شهر , الزامات طراحانه ای که همه کیفیات مطرح شده را در کنار یکدیگر پشتیبانی می کند , نشان می دهیم .
هر فصل سه بخش دارد :
هر بخش خود در بر گیرنده سطوح متقاوتی از اطلاعات است .
هر مقدمه در باره نحوه طراحی روی یک کیفیت خاصی که دغدغه خاطر فصل مربوطه است بحث میکند .
این بخشها رویهم رفته فراپوشی جامع و کاملی از پاسخدهی را ارایه می دهند .
اگر شما فاقد آشنایی قبلی با موضوع این کتاب هستید , بهترین راه شروع استفاده از این کتاب این است که به طور گام به گام , به مطالعه بخشهای مقدماتی تمامی فصل ها بپردازید .
طبق تجربه ما ضروری است که تمامی عوامل کیفی مورد توجه قرار گیرند , حتی اگر موضوع طراحی یک کار خیلی کوچک باشد .
ظرحهای بزرگ و پیچیده وقت بیشتری را روی کیفیاتی که در فصل های اولیه مورد بحث قرار می گیرند طلب می کنند , حال آنکه دلمشغولی پروژه های کوچک غالبا معطوف به کیفیاتی می گردند که در فصل های متاخر تذکر داده شده اند .
همینکه طراحی شروع می شود ما به دومین سطح اطلاعات نیاز داریم ؛ به دسته ای از برگه های طراحی که از الزامات عملی رسیدن به کیفیات خاص مزتبط با نکات مهم طرح است .
ما در پروزه های خود به این نتیجه رسیده ایم که ترتیب بندی منظم برگه های طراحی کار مفیدی است .
در کتابی نظیر این نوشتار غیر ممکن است که بتوان تمامی وقایع محتمل الوقوع روند طراحی را فراپوشاند .
البته از طریق پانوشت ها و پیشنهادات برای مطالعات بیشتر , یک شبکه وسیع تری از اطلاعات برای جستجوی عناوین خاص با عمق بیشتر , نمایان می شود .
کتاب در کل یک رویکرد را در طراحی مکان های پاسخده کشف می کند .
این کتاب به دیکته کردن یک نسخه خاص برای طراحی اقدام نمی کند .
لذا باید با دیدی خلاقانه آن را به کار گرفت . در مجموع محتوا و ایده های این کتاب به مثابه سکوی پرتابی تلقی می گردد که طراحان از آن طریق به سوی جولان دهی در فضای طراحی رهنمون می گردند .
بنابر این نباید تصور شود که به مثابه تن پوشی از پیش آماده شده برای فراپوشی ذهن طراحان به کار گرفته شود .