فومیهیکو ماکی

بیوگرافی معمار فومیهیکو ماکی

فومیهیکو ماکی قاطعانه خود را مدرنیست می نامد. ساختمان های مهم و گاه کم اهمیت تر او از مواد کلاسیک دوره نوگرایی مثل فلز، بتن و شیشه ساخته شده اما قالبشان به تدریج گسترش یافته تا از موادی مانند کاشی موزاییک، آلومینیوم آنودیزه شده و فولاد ضد زنگ استفاده شود. او در کنار بسیاری از معماران ژاپنی دیگر علاقه به تکنولوژی جدید را به عنوان بخشی از طراحی اش حفظ کرده و اغلب از سیستم های پیمانه ای در سازه استفاده می کند. ماکی با تلاشی آگاهانه روح یک مکان و عصر را ثبت کرده و آن را در مجموعه ای از ساختمان هایش تولید می کند و با این کار از تمام چیزی که درکنترلش بوده استفاده می کند. او اغلب از ایده خلق “صحنه های فراموش نشدنی” – موقعیت هایی برای سازگار و کامل کردن تعاملات انسانی – به عنوان نقطه شروع و الهام طرح هایش صحبت کرده است.

فومیهیکو ماکی که ۶ سپتامبر ۱۹۲۸ در توکیو متولد شد با کنزو تانگه در دانشگاه توکیو به تحصیل در رشته معماری پرداخته و در سال ۱۹۵۲ مدرک لیسانسش را دریافت کرد. او سال بعد در آکادمی هنر کرانبروک بلومفیلد هیلز در میشیگان مشغول بود. ماکی پس از گرفتن مدرک ارشد معماری از دانشکده طراحی دانشگاه هاروارد در شرکت معماری و برنامه ریزی شهری اسکیدمور، اوینگز و مریل نیویورک (یکی از بزرگترین شرکت‌های معماری جهان) و دفتر معماری سرت جکسون و همکاران در کمبریج مشغول به کار شد.

او در سال ۱۹۵۶ استادیار معماری دانشگاه واشنگتن سنت لوئیس شد جایی که اولین طراحی خود را برای تالار استینبرگ (یک مرکز هنر) در پردیس آن اجرا کرد. ماکی پس از چهار سال تدریس در واشنگتن، از سال ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۵ در دانشکده طراحی دانشگاه هاروارد مشغول به کار شده و اغلب سخنگوی مهمان بسیاری از دانشگاه های دیگر بوده است.

او در سال ۱۹۶۵ به ژاپن بازگشته تا شرکت خودش را به اسم ماکی و همکارانش در توکیو تاسیس کند. طی ۲۸ سال گذشته کارمندانش به حدود ۳۵ نفر افزایش یافته و تعدادی از آنها با گذشت زمان حرفه خود را راه اندازی کردند. “من هرگز مجذوب ایده یک سازمان بزرگ نشدم. از طرف دیگر، یک سازمان کوچک ممکن است دیدگاه بسیار محدودی را توسعه دهد. ایده آل من ساختار گروهی است که به افراد با تصورات متفاوت که اغلب با یکدیگر اختلاف داشته و در تعارضند فرصت می دهد نه تنها در شرایطی با تغییرات مداوم کار کنند بلکه تصمیم هایی حساب شده و ضرورتاً هدفمند برای خلق چیزهای عینی در معماری بگیرند.”

فومیهیکو ماکی برای باز کردن دفتر کاری اش در زمینه معماری در دفاتر متعددی در ژاپن و سایر کشورها کار کرد. او به این نتیجه رسیده بود که طراحی یک دفتر کاری موضوعی شخصی بوده اما یک دفتر به خودی خود اثری هنری محسوب می شود. او اظهار داشت “طراحی معماری شاید عجیب ترین فعالیتی بوده که بر عهده بسیاری از حرفه ها و گروهی قرار گرفته که در طراحی معماری با عنوان سازمان مشغول به کار هستند. معماری رشته ای بسیار مبهم و پیچیده است.”

ماکی در مرکز ورزشهای پیش دانشگاهی اوساکا بسیاری از فضاهای جداگانه را با محوری مرکزی شبیه خیابانی با سطوح مختلف به هم متصل می کند و با این کار از یک طرف دسترسی به ورزشگاه و از طرف دیگر دسترسی به رستوران را فراهم می کند. در اینجا فرد میتواند از یک تفریح گاه بالای بام به ورودی یک پلازا فکر کند و از سطوح و فضاهای شفاف ساختمان های ماکی به بیرون نگاه کند.

در مجتمع آپارتمان های زنجیره ای او در دامنه کوه که طی یک دوره ۲۵ ساله ساخته شده بود (و تقریبا تمام تاریخ شرکت را شکل می دهد) استراتژی لایه های شفاف مجموعه ای از مناظر مشترکی را در بافت شهری ایجاد می کند. با گردش در مجتمع به محوطه های خوشایندی پنهان در میان گیاهان سبز بر می خوریم که با مسیرهای پر پیچ و خم به هم مرتبط شده و تنها با نگاهی تصادفی به اطراف نمایان می شوند. ماکی با تعبیه فواصلی از فضاهای ورودی میان خیابان شلوغ و فضای چوبی درونی قادر است به فضاهایی که از لحاظ فیزیکی کوچک هستند مفهوم عمیقی بدهد.

دهه های بعد مفهوم بزرگتری از نور و شفافیت را برای کارهای ماکی به ارمغان آورد. ورزشگاه فوجی ساوا نشانی از احساس آزادانه تر است که با سقفی تیز از جنس فولاد ضد زنگ در بالای میدان اصلی معلق بوده و با نواری از نور از سکوی تماشاگران مجزا شده است. برخی منتقدان فرم فلزی پیچیده آن را به یک سفینه فضایی یا سوسک تشبیه کرده، در حالی که برخی آن را یادآور کلاه سامورایی قرون وسطی فرض می کنند.

ماکی به عنوان دانش آموزی با دو فرهنگ که ترکیبی از تاثیرات هر دو به شدت در کارش قابل تحسین بوده اخیراً از زادگاهش توکیو با دلتنگی و امید نوشته است. “توکیو جایی است که من در آن متولد شده، بزرگ شدم و به تحصیل پرداختم. همچنین درآنجا با برخی از آثار معماری مدرن دهه ۱۹۳۰ ژاپن مثل خانه های سفید پیشگامان مدرنی چون کامیکی تسچوریا (که دانش آموز فرانک لوید رایت و بعدها طراح هتل قدیمی امپریال در ژاپن شد)، سوتمی هوریگوچی و آنتون ریموند آشنا شدم.

بیانیه بنیاد هنگام اعطای جایزه

فومیهیکو ماکی معماری از ژاپن برنده جایزه معماری ۱۹۹۳ پریتزکر شد

هیئت داوران بنیاد هایت با اشاره به کار فومیهیکو ماکی به عنوان “اثری با مفهوم و بیان هوشمند، هنری و دقیق” او را شانزدهمین برنده پرافتخارترین جایزه معماری پریتزکر انتخاب کرد. ماکی که دستاوردهای معماری نوگرایش در ژاپن با تلفیقی از فرهنگ شرق و غرب در سراسر جهان شناخته شده دومین معمار ژاپنی است که بعد از کنزو تانگه ( استاد او و برنده ۱۹۸۷ پریتزکر) برنده جایزه پریتزکر شد.

جی آرتور پریتزکر رییس بنیاد هایت که این جایزه را در سال ۱۹۷۹ پایه گذاری کرد یک کمک هزینه ۱۰۰،۰۰۰ دلاری و مدالی را ۱۰ ژوئن ۱۹۹۳ در مراسمی در قلعه پراگ جمهوری چک به ماکی اهدا کرد. پریتزکر در تهیه بیانیه ای از دفتر بنیاد هایت در لس آنجلس انتخاب هیئت منصفه را تمجید کرده و گفت: «اصالت ماکی ژاپنی است اما مطالعات و کارهایش در ایالات متحده او را به درک منحصر به فردی از فرهنگ شرق و غرب رسانده است.»

بیل لیسی رئیس هیئت داوران بین المللی که هر سال برنده جایزه را انتخاب می کند تقدیرنامه رسمی را اینگونه نقل کرد: “ماکی از نور به شیوه ای استادانه و به عنوان ملموس ترین بخش هر طراحی مانند دیوار و سقف استفاده می کند. او در هر ساختمان به دنبال راهی برای تلفیق متوازن شفافیت، نیم شفافی و ماتی است و با استفاده از جزئیات به ساختار خود وزن و مقیاس می دهد. این جایزه برای ساخت کارهایی که نه تنها بیانگر معماری زمان خودش بلکه زنده نگه داشتن معماری نو بوده به او اهدا شده است.”

لیسی اظهار داشت: “در اواخر دهه ۱۹۴۰ گروهی از معماران جوان ژاپنی ظهور کردند که به گذشته گره خورده و به آن احترام می گذاشتند اما پس از مدتی مصمم به آینده چشم دوختند. معماری آنها تجربی و نوگرا با برخی از مفاهیم اروپایی بود که به تدریج راه را برای یک سبک اصیل و منحصر به فرد ژاپنی باز کرد. اثر آنها در مطبوعات بین المللی معماری شناخته شد و طولی نکشید که با اشکال جدید نوآورانه و هنری خود و استفاده از مواد جدید مورد تقلید قرار گرفتند. فومیهیکو ماکی یکی از رهبران این موج جدید بود که موجب تجدید ژاپن شد. “

ماکی که در ۶ سپتامبر ۱۹۲۸ متولد شده بود مدرک لیسانس معماری خود را از دانشگاه توکیو دریافت کرد و مدارک کارشناسی ارشدش را از آکادمی هنر کرانبروک در بلومفیلد هیلز میشیگان و دانشکده طراحی دانشگاه هاروارد ماساچوست گرفت.

مرکز هنرهای تالار میزوری-استینبرگ اولین اثر ماکی در دانشگاه واشنگتن سنت لوئیس و تنها سازه اش در ایالات متحده بود تا زمانی که مرکز هنرهای تجسمی پارکهای یربا بوئنا پاییز همان سال در سانفرانسیسکو افتتاح شد. تقریبا در همان زمان تالار یادبود تویودا اولین اثرش در دانشگاه ناگویا ژاپن در حال ساخت بود. پروژه بسیار مهم مجموعه آپارتمانهای به هم پیوسته او در دامنه کوه توکیو در سال ۱۹۶۹ آغاز شد. این پروژه که در شش مرحله طی ۲۵ سال تکمیل شد نمونه برجسته ای از نبوغ معماری ماکی و تاریخ نوگرایی است.

موزه ملی هنر مدرن تقریبا اکثر آثار کلاسیک ماکی را در خود جای داده است. دیوارهای بیرون موزه خاکستری تیره اما سطوح دیوارهای فضای میانی از سنگ مرمر درشت و صیغل داده شده است که انعکاسی از الگوهای نوری از بالا تابیده شده به وجود می آورد. لابی موزه نمونه فوق العاده ای از قدرت یک فضای خالی است. موزه ایوازاکی برای یک مجموعه خصوصی هنری درسال ۱۹۷۹ ساخته شد. این آکروپولیس مدرن در بالای کوهی در بخش جنوبی کیوشو بنا شده است. مهمانخانه شرکت یوشیدا برای اقامت بازدیدکنندگان از بزرگترین تولیدکنندگان بست های جهان ساخته شده است. این ساختمان نمونه کاملی از درک یک معمار است که بیل لیسی در کتاب طراحی فضا آن را اینگونه نقل می کند “معماری از سنگ و فولاد، شیشه و بتن ساخته نشده است – آنها فقط ابزارهایی هستند که نور از طریق آنها شکل و فضا را خلق می کند. “

پروژه ورزشگاه فوجی زاوا (۱۹۸۰-۱۹۸۴) نقطه عطفی در زندگی حرفه ای ماکی شد که او را به سمت شکل های پیچیده تری هدایت کرد. ماکی مصاحبه ای در کتاب “زیبایی شناسی تقسیم بندی “منتشر کرده است: ” بسیاری از مردم می گویند که این سازه شبیه یک کلاه ایمنی، قورباغه، سوسک یا یک سفینه فضایی است و من قصدم طراحی ساختمانی پویا بود. من می خواستم فضاهای داخلی باشکوهی خلق کنم و برای پوشش آنها به اجزای خاصی نیاز داشتم. ساختمان به اندازه کافی پیچیده شده تا بتواند تصاویر مختلفی از افراد نظاره گر آن ارائه دهد.” پروژه های با مقیاس بزرگ تر او ورزشگاه توکیو و مرکز کنفرانس نیپون بود. مساحت این ورزشگاه تقریبا نیم میلیون فوت مربع و شامل سه ساختمان اصلی : میدان مسابقات اصلی، میدان ثانویه و استخر شنا است. ماکی بیان می کند: “ترکیب کلی پروژه کنار هم گذاشتن قطعات هندسی و نمادین و تلاش برای ایجاد چشم انداز جدید شهری است. نتیجه پروژه یک صورت فلکی از اشکال هندسی مشخص است که تصویر ابرمانند معلقی را به نمایش گذاشته است.”

مرکز همایش ماکوهاری مسه روی زمینی جدا شده از خلیج توکیو بنا شده و مساحت آن بیش از ۱.۵ میلیون فوت مربع است که به هفت واحد مساوی تقسیم می شود. هر واحد توسط یک محور ستون طولی به واحد کناری خود متصل شده که به طور مستقیم از تمام مناطق مجاور قابل دسترس است.

این ساختمان دارای سه بخش اصلی فضای نمایشگاهی، یک آمفی تئاتر با ۵۰۰۰ صندلی و یک مرکز کنفرانس یا ضیافت است. پارک اداری ایزار بورو در نزدیکی فرودگاه بین المللی مونیخ آلمان اولین پروژه شناخته شده ماکی در اروپا است. اعضای هیئت داوران متمایزی که ماکی را به عنوان برنده جایزه سال ۱۹۹۳ انتخاب کردند جی کارتر براون مدیر گالری ملی هنر در ایالت واشنگتن (که رئیس هیئت منصفه و عضو بنیاد است)؛ جیانی آنیلی رئیس شرکت فیات تورینو ایتالیا؛ چارلز کوریا معماری از بمبئی هند؛ فرانک گری معمار و برنده جایزه پریتزکر ۱۹۸۹ لس آنجلس؛ اِیدا لوئیز هاستابل نویسنده و منتقد معماری نیویورک؛ ریکاردو لگورتا معماری از مکزیک؛ توشیو ناکامورا سردبیر مجله معماری و شهرسازی توکیو ژاپن؛ و لرد روتشیلد رئیس هیئت امناء گالری ملی هنر در لندن انگلستان بودند.