شهرهای پایدار امروز و فردا

مسئله‌ی تغییرات اقلیم و مفهوم پایداری

میتوان اذعان داشت که در فرهنگ اشباع از رسانه‌ ما، تهدید تغییرات اقلیم بیش از حد مورد توجه قرار گرفته‌ است. شواهد علمی جای بحث باقی نمیگذارد: بیشتر این تغییرات ناشی از فعالیت انسان است و این روند با سرعت هرچه بیشتر در حال تداوم است و مقدار بیشتری دی اکسید کربن، متان و سایر گازهای گلخانه ای وارد جو میشوند. ده سال آینده بسیار حیاتی است. انتشار دی اکسید کربن باید به سرعت کاهش یابد. طبق گفته‌ هیئت بین دولتی تغییرات اقلیم با کاهش انتشار کربن، میتوانیم افزایش دمای جهانی را به دو درجه‌ سانتیگراد محدود کنیم. اما اگر همین روند را ادامه دهیم، این افزایش میتواند به شش درجه سانتیگراد برسد (براون، ۲۰۰۹).

در نتیجه ضرورتی برای چگونگی پاسخگویی و حفظ شهرهایمان احساس میشود؟ به‌ منظور دفاع از شهرها و بازیابی آنها از مسائل شدید اقلیمی، ابتدا باید با در نظر گرفتن مفهوم طراحی پایدار استفاده از منابع موجود در ساختمان‌ های شهری را به حداقل برسانیم، تا گامی بلند برای پایدارتر کردن شهرهایمان برداریم (استوری و برد، ۲۰۰۱).

در سال ۱۹۸۷ گزارش کمیسیون جهانی محیط‌ زیست و توسعه یعنی «آینده مشترک ما» که با عنوان «گزارش برانتلند» نیز شناخته میشود، تعریف اولیه‌ ای برای توسعه‌ پایدار ارائه داد. اصطلاح توسعه‌ پایدار به این صورت تعریف میشود: «توسعه ای که نیازهای کنونی را بدون محدود کردن توانایی نسل‌ های آینده در تأمین نیازهایشان، برطرف سازد». (گافرون، هویسمنز و اسکالا، ۲۰۰۵).

لازمه‌ اصلی پایدار کردن فعالیت‌ های انسانی، تمرکز بر روابط بیرونی نظام مانند سکونت گاههای انسانی با محیط طبیعی آن است که درنهایت اساس تمام فعالیتهای ما را فراهم میکند. باید روابط داخلی بین عناصر مختلف درون نظام نیز در نظر گرفته شود، زیرا این فرایندها تعیین کننده‌ گام‌ های لازم به سمت پایداری بیشتر هستند (گافرون، هویسمنز و اسکالا، ۲۰۰۵).

منظور از شهر پایدار چیست؟

ایده‌ پایداری حاکی از تعادلی است که نیازهای انسان را بدون کاهش سلامت و بهره‌ وری نظام‌ های طبیعی تأمین میکند. همچنین از نظام‌ های استخراج و دفع که انرژی و منابع زیادی مصرف میکنند و پرخطر هستند، به سمت نظام‌ های چرخه‌ ای بسته‌ ای میرود که تجدید پذیر، پویا و انعطاف‌ پذیر هستند (مندلر و لازاروس، ۲۰۰۶).

تحقیقات زیادی پیرامون مفهوم و ویژگی‌ های طراحی شهر پایدار انجام شده‌ است. این یک مسئله‌ پیچیده است. ابعاد فیزیکی فرم شهری ممکن است شامل اندازه، شکل، کاربری زمین، آرایش و توزیع فضا های باز و ترکیبی از مشخصه‌ های مختلف نظیر سامانه‌ حمل و نقل شهر و ویژگی های طراحی شهری باشد (جنکز و جونز، ۲۰۱۰).

بنابراین شهر های پایدار به این صورت تعریف میشوند: «ایجاد و مدیریت متعهد یک محیط مصنوع سالم بر اساس اصول اکولوژیک و منابع کارآمد» (مندلر و لازاروس، ۲۰۰۶). به بیان دیگر یعنی ساخت ساختمان‌ ها و زیرساخت ها برای استفاده‌ بهینه از منابع زمین، مصالح، انرژی و آب به‌ گونه ای که سلامت اکوسیستم‌ ها را بهبود بخشد و مسائل بهداشت و سلامت محیط داخلی را برطرف کند.

پرسش اصلی این مقاله این است که: ابعاد پایداری تا چه حد و با چه روش‌هایی به پایداری شهرها کمک می‌کنند؟

پایداری زیست‌محیطی

مصالح زیست‌ محیطی به دنبال ایجاد اشکال شهری فشرده‌ تر هستند که با تراکم بیشتر کاربری‌ ها، نیاز به سفر و در نتیجه تولید گازهای گلخانه ای را توسط وسایل نقلیه کاهش میدهد. همچنین از فواید زیست‌ محیطی فضا های سبز باز، کاهش دمای سطح و هوا به دلیل سایه‌ اندازی و تبخیر توسط درختان است (جنکز و جونز، ۲۰۱۰).

از طرفی، فضا های باز سبز مانند پارک‌ ها، فضا های سبز حافظت شده، باغ‌ ها، مسیر های سبز، درختان خیابان و محوطه سازی، باعث ایجاد کیفیت زندگی بالا و خدمات حیاتی اکوسیستم میشوند و همچون «ریه های سبز» به‌ عنوان فیلتری برای آلودگی هوا یا فاضلاب عمل میکنند. (رود و بورد، ۲۰۱۱).

از طرفی دیگر  فضا های جذاب عمومی در سطح شهر با ادغام گونه های بومی درختان و گیاهان در محیط مصنوع، از تنوع زیستی و زیستگاه‌ های طبیعی شهر حافظت میکنند و آن‌ ها را احیا میکنند. علاوه بر این موجب سایه اندازی برای بازدیدکنندگان در مسیر های پیاده‌ روی و دوچرخه‌ سواری، در محل‌ های نشستن و سایر مراکز تفریحی مانند کافه‌ ها و رستوران‌ ها میشود (شهر مصدر، ۲۰۱۱).

پایداری اقتصادی

اگر با تولید انرژی به دنبال تعادل الزامات انرژی عملیاتی هستیم، باید الزامات انرژی عملیاتی را به حداقل برسانیم و به ویژگی های طراحی ساختمان از جمله جهت‌ گیری، شکل، پوشش، عایق حرارتی با سایه‌ اندازی و غیره اهمیت دهیم که موجب به حداقل رسیدن نیازها و هزینه های انرژی عملیاتی میشود و همچنین میتواند بر تولید انرژی غیرفعال تأثیر بگذارد.

افزون بر این‌ها، انتخاب مصالح و طول عمر ساختمان از موضوعات مهم است (استوری و برد، ۲۰۰۱). مصالح ساختمانی طبیعی مانند سنگ، آجر و چوب محلی در مقایسه با مواد فرآوری شده مانند محصولات پتروشیمی به حداقل میزان فرآوری و انرژی نیاز دارند. آنها به دوام، سازگاری و اثر کم در ساخت و ساز شناخته میشوند. علاوه بر این استفاده از مصالح محلی و منطقه‌ ای موجب صرفه‌ جویی در مصرف انرژی در بخش حمل و نقل و سازگاری با سنت‌ های ساختمان‌ سازی محلی میشود که از اقتصاد محلی نیز حمایت میکند (گافرون، هویسمنز و اسکالا، ۲۰۰۵).

شهر پایدار Hammarby Sjostad (استکهلم، سوئد)

Hammarby Sjostad، «شهر اطراف دریاچه»، بزرگترین پروژه‌ توسعه‌ مسکن با کاربری مختلط است که از دهه ۱۹۶۰ توسط شهر استکهلم اجرا شد. این شهر همچنین یکی از موفق ترین پروژه‌ های مالی در سطح شهر است که به‌ عنوان مدل توسعه‌ پایدار محله در سراسر جهان نیز شناخته میشود. چگونه این شهر با وجود منابع ضعیف انرژی تجدید پذیر، به مدل توسعه‌ پایدار تبدیل شده‌ است؟ راز این امر در جریان زباله و رویکرد یکپارچه‌ شهر در طراحی زیرساخت‌ های آن نهفته است (فرکر، ۲۰۱۳).

هدف کلی ماموریت Hammarby Sjostad ایجاد شهری پایدار است که اثرات زیست محیطی را نصف کند و نیمی از مقدار انرژی مورد استفاده در یک توسعه‌ معمولی را به کار گیرد. برای دستیابی به این مأموریت، شهر استکهلم در تلاش است تا مدل بین‌ المللی توسعه‌ پایدار را ایجاد کند (گافنی و هوانگ، ۲۰۰۷). طرح Hammarby Sjostad در قالب یک ساختار مسکونی متراکم با ساختمان‌ های چهار تا پنج طبقه در یک محله‌ فشرده و با حیاط های میانی سبز و بزرگ برنامه‌ ریزی شده‌ است. بام‌ های سبزی نیز ایجاد شده‌ اند که بخش مهمی از سامانه‌ آب‌ های سطحی و ایجاد سکونت گاهی مهم هستند.

تمام مصالح به کار رفته در داخل و خارج ساختمان‌ ها با  دقت و با ملاحظات زیست محیطی، انتخاب شدند. فلسفه‌ آن استفاده از مواد و محصولات پایدار زیست محیطی و اجتناب از محصولات شیمیایی یا مصالح ساختمانی حاوی مواد خطرناک است.

مدل Hammarby شامل صرفه جویی در مصرف انرژی با هدف کاهش مصرف گرما به میزان ۵۰٪ و استفاده‌ به صرفه‌ تر از برق در مقایسه با میانگین سوئد است. همچنین جمع‌ آوری و تصفیه‌ فاضلاب و آب‌ های سطحی در مقیاس محلی بزرگ انجام شد. تجهیزات آبهای سطحی از کیفیت زیبایی شناسی بالایی برخوردارند که عامل مهمی در زیست‌ پذیری شهر است (ایگناتیوا و برگ، ۲۰۱۴).

یکی از مشهورترین ویژگی‌ های مدل Hammarby، اجرای تکنولوژی پیشرفته تفکیک و حمل و نقل زباله بود که به تولید انرژی محلی در استکهلم هم متصل است. شاید استثنایی‌ ترین سامانه‌ فنی، مکش زباله‌ های مختلف خانگی باشد. Hammarby Sjostad اولین جایی است که از خط تراموا به عنوان مد اصلی حمل و نقل استفاده میکند. از دیگر ویژگی‌ های سامانه‌ حمل و نقل محلی پایدار، شبکه‌ پیاده و دوچرخه، سامانه‌ی بزرگ همپیمایی، و راه آبی محبوبی است که Hammarby Sjostad را به جزیره‌ جنوبی مرکز شهر استکهلم متصل می‌کند.

این شهر از از کیفیت‌ های زیبایی‌ شناختی زیادی برخوردار است: برنامه ریزی ترافیک با ایجاد یک منظر صوتی که سروصدای کمی دارد، صداهای جذابی را در محیط زندگی ساکنان پخش میکند. پاکیزگی و حفظ نواحی محلی در Hammarby Sjostad آسان است. درکل شهر به دلیل نبود زباله، ساختار بسیار سبز، سطوح خاک، دریاچه و نهر های طراحی شده، رایحه‌ای جذاب وجود دارد (ایگناتیوا و برگ، ۲۰۱۴).

آینده‌ی شهرهای پایدار

به طور کلی شهرهای پایدار اجتماعاتی شهری هستند که نسبت به بهبود بهزیستی ساکنان فعلی و آینده‌ی شهرز متعهد هستند. مشخصاً ملاحظات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی را ادغام میکنند. پیوند میان سه ستون توسعه‌ پایدار، در شهرهایی که به صورت سامانه‌ ها‌ی یکپارچه عمل میکنند، مشهود است. راه‌ حل‌ های نوآورانه در فضای شهری باید بخش های گوناگون مانند ساختمان‌ ها، انرژی، حمل و نقل شهری، آب و زباله‌ های جامد را شامل شود.

در پایان باید تأکید کنیم که آینده‌ اقتصادی ما به بهره وری شهرهای پایدار وابسته است. حرف پایانی اینکه شهرهای پایدار که محرک رشد و نوآوری هستند، به کاهش فقر، بهبود شرایط زندگی، توسعه‌ فرهنگی و تولید دانش کمک میکنند.

مطلب خانه پایدار هم ممکن است برای شما جذاب باشد