اﯾﺪﻩ ﻃﺮح:
ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ارگ، هﺴﺘﻪ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ را در ﺧﻮد دارد.ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪﻩ اﯾﻦ ﺑﺎﻓﺖ ازدﺣﺎم ،ﺗﺮاﮐﻢ و اﻏﺘﺸﺎش ﺷﺪﯾﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮدی و ﻓﻀﺎﯾﯽ اﺳﺖ.ﺑﻪ هﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻃﺮح ﻣﯽ ﮐﻮﺷﺪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ هﺎ و ﺳﻮاﺑﻖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻋﻤﻠﮑﺮدهای اﻣﺮوزﯾﻦ ﺷﻬﺮی ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎزد و هﻮﯾﺖ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻋﯿﻨﯿﺖ ﺑﺨﺸﺪ.
اﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻃﺮح، ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻌﻤﺎری آرام،اﻓﻘﯽ،ﮐﻢ ارﺗﻔﺎع و ﯾﮑﺮﻧﮓ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﺳﻌﯽ ﺑﺮ آن ﺑﻮدﻩ ﻧﻮﻋﯽ از ﻣﻌﻤﺎری ﮔﺬاردﻩ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻮﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ را ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﮐﻨﺪ.
اﯾﺪﻩ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻃﺮح، ﮐﺎهش ﻣﺎدﻩ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﻀﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺮﺣﻮم ﻣﯿﺮﻣﯿﺮان،ﺟﻮهﺮﻩ اﺻﻠﯽ ﻣﻌﻤﺎران اﯾﺮان را از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺷﮑﻞ دادﻩ اﺳﺖ. هﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺷﻬﺮهای اﯾﺮان ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺪاوم ﻓﻀﺎهﺎی ﺧﺎﻟﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﻌﯽ ﺷﺪﻩ از ﻓﺮم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﮐﺎﺳﺘﻪ و ﻓﻀﺎی ﺷﻔﺎف ﺟﺎی آن را اﺷﻐﺎل ﮐﻨﺪ.ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪن و ﺑﺎز ﺷﺪن ﭘﻮﺳﺘﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻀﺎ وﺿﻮح ﺑﯿﺸﺘﺮی ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﻓﻀﺎی ﺑﯿﺮون و درون را ﯾﮑﯽ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﯽ ﻣﺮزی را اﻟﻘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
رﮐﻦ اﺻﻠﯽ و اﺳﺎﺳﯽ در روﻧﺪ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی اﯾﺪﻩ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد و ﻣﺎهﯿﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﮑﻮﺷﺪ در ﺗﻌﺎﻣﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ روزﻣﺮﻩ ﺿﻤﻦ ﺣﻔﻆ هﻮﯾﺖ ﺧﺎص ﻓﺮدی ،هﻮﯾﺖ ﺟﻤﻌﯽ را ﺗﺠﻠﯽ ﺑﺨﺸﺪ.ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺗﻔﺎوت های ﻓﺮدی ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ و اﯾﺠﺎد ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﺳﻮق ﯾﺎﺑﺪ و اﺟﺰا و ﺗﺎرﭘﻮد در ﮐﻨﺎر هم ﺑﻪ وﺣﺪت ﺑﺮﺳﻨﺪ.
ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﻬﺖ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ –ﮐﺎرﮐﺮدی ﭘﺮوژﻩ ،ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر هندسی ﻓﺮش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﯾﺪﻩ ﭘﺮوژﻩ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺷﺪ.ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﺨﺎب اﯾﻦ اﯾﺪﻩ، ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ آن ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺮوژﻩ ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪ اﺳﺖ.
ﻃﺮح، ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ از ﻓﺮش را اراﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﮐﻪ در ﻓﺮهﻨﮓ ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان و ﺗﺼﻮر ﻣﺮدﻣﺎن اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎ درک و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﺮزﻣﯿﻦ های دﯾﮕﺮ از ﻓﺮش ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ.در ﻓﺮهنگ اﯾﺮان ﻓﺮش آﯾﯿﻨﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎی هویت ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻓﺮهنگی اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رود.ﻧﻤﺎدی اﺳﺖ از ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯿﺎن آﺳﻤﺎن وزﻣﯿﻦ، هم ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺮز ﺑﯿﻦ ﭘﺮ و ﺧﺎﻟﯽ ،ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ،ﻓﻀﺎ و ﺗﻮدﻩ. ﻣﺮزی ﮐﻪ ﭼﯿﺰی درآن ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد، ﺑﻠﮑﻪ ﭼﯿﺰی ﻇﻬﻮر ﺧﻮد را از آن ﺷﺮوع ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﮔﺴﺘﺮﻩ ی ﺣﺮﮐﺖ اﻧﺴﺎن از ﻓﺮش ﺗﺎ ﻋﺮش اﺳﺖ. ﻓﺮش درﺧﺎﻧﻪ های اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﻤﻊ اﻓﺮاد اﺳﺖ.ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﻣﺘﺎﺛﺮ از اﯾﻦ اﯾﺪﻩ، ﻓﺮش داﺋﻤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ روی هﻤﮕﺎن ﮔﺸﻮدﻩ ﺷﺪﻩ و ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺳﯿﺎل و ﻧﺎﻣﻌﯿﻦ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﺎﻟﯿﭽﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن، ﺣﺮﮐﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان را از روی ﺳﻄﺢ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﺮدﻣﯽ ﮐﻪ از درون اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل ﺑﯿﺮون زدﻩ،ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ.ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﭘﻮﺳﺘﻪ و روزﻧﻪ ها ﺑﻪ داﺧﻞ ﻓﻀﺎ ﻣﯽ ﺗﺎﺑﺪ.از ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﺷﮑﺎﻓﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﮕﺎﻩ ﺳﺮﯾﻊ و ﮔﺬراﯾﯽ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن اﻧﺪاﺧﺖ.ﺑﺎزی ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻦ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﺳﺎﯾﻪ و ﻧﻮر همانند ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﻓﺮﯾﺒﻨﻨﺪﻩ،ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺧﻮد را ﻣﯿﺎن ﻓﻀﺎها ﻣﯽ ﺑﺮد.
در ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﯾﺪﻩ ﭘﺮدازی ﺳﻌﯽ ﺑﺮ ﻣﺨﺪوش ﮐﺮدن ﻣﺮز و اﻟﺘﻘﺎط ﺑﯿﻦ ﻓﻀﺎی ﻣﺤﺼﻮر و ﻓﻀﺎی ﺑﺎز ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﻓﻀﺎی ﻣﺴﻘﻒ ﻣﺮز ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺎ ﮐﻒ ﺳﺎزﻧﺪﻩ ﻧﺪارد.
اﯾﻦ ﮐﺎﻧﺴﭙﺖ در ﻋﯿﻦ ﺳﺎدﮔﯽ و روﺣﯿﻪ ﻣﯿﻨﯿﻤﺎﻟﯿﺴﺘﯽ دارای ﺣﺮﮐﺖ و ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮک ﺑﯿﻦ ﻓﺮش وﻣﻌﻤﺎری وﺣﺪت در ﮐﺜﺮت اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻃﺮح ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ.در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻓﻀﺎ اﻧﺴﺎن داﺋﻤﺎ در ﻓﻀﺎی در ﺣﺎل ﮔﺴﺘﺮش ﮐﻪ از ﺳﻮﯾﯽ در ﻣﺤﺮﻣﯿﺖ ﺧﺎص ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎﺳﺖ و از ﺳﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ در ﮐﺜﺮت ﺟﻤﻊ ﺣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد، ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ هر ﻣﺴﯿﺮ رواﯾﺖ ﯾﮏ ﺷﻬﺮوﻧﺪ را دارد. همه ی ﺟﺰءها همانند ﺗﺎروﭘﻮد ﻓﺮش ﯾﮏ ﮐﻞ راﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ.ﭘﻮﺳﺘﻪ،دﯾﻮار،ﺳﻘﻒ و ﮐﻒ، ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﯾﮑﺒﺎرﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﻓﻀﺎ را هﻤﭽﻮن ﻓﺮش ﺑﻪ هﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﻓﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺗﺤﻮﻟﯽ از ﻓﺮم ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻨﺎهﺎی ارزﺷﻤﻨﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ هﻤﭽﻮن هتل ﭘﺎرس ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﻈﻢ آزاد اﺳﺖ.
ﺷﮑﻔﺘﻪ ﺷﺪن ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﻣﮑﻌﺐ ﺑﻨﺎ ﺿﻤﻦ ﭘﺬﯾﺮش ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل ﻣﺮدم و ﻧﻮر، ﻧﻮﻋﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪ را ﺑﯿﻦ ﺷﻬﺮوﻧﺪ اﻣﺮوزی ﺑﺎ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ارگ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ.
ﻓﻀﺎی ﺑﯿﻨﺎﺑﯿﻦ ازﻃﺮﯾﻖ ﯾﮏ ﺳﺮی رﻣﭗ های ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻟﻬﺎم از ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮﻩ ﻓﺮش اﯾﺮاﻧﯽ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺳﯿﺮﮐﻮﻻﺳﯿﻮن اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻓﻀﺎی ﺟﻤﻌﯽ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻓﻀﺎی روﯾﺪاد و ﺗﻌﺎﻣﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺗﺪاوم ﺣﻀﻮر ﺷﻬﺮ در ﻣﻌﻤﺎری را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهد و از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﺠﺎد ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯿﺎن ﻓﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻀﻮی از ﮔﺮوﻩ، در ﻣﮑﺎن اﯾﺠﺎد ﺧﺎﻃﺮﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. در ﻓﻀﺎی داﺧﻠﯽ هﯿﭻ ﺳﺎﻋﺘﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺟﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از زﻣﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺮﮐﺖ دادﻩ اﺳﺖ.ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻀﺎ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻗﺴﻤﺖ های ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﺪ و آن را در ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺒﯿﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻦ “ﺧﯿﺎل” در ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺤﯿﻂ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻤﺎن او ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮐﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ اﺳﻔﻨﺞ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ هزارﺗﻮی ﮐﻪ ﺷﺨﺺ درآن ﺧﻮد راﮔﻢ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ﻣﺮﮐﺰ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ.ﻓﻀﺎی ﻣﺘﻤﺮﮐﺰی ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ آﺳﻤﺎن ﺣﺲ ﻣﯽ ﺷﻮد.ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﻣﯿﺪان ارگ ﻗﺪﯾﻢ راﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺣﻀﻮرﻣﺮدم ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ را ﺑﺎز زﻧﺪﻩ ﺳﺎزی رﻓﺘﺎری ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.اﯾﻦ ﻓﻀﺎی ﺟﻤﻌﯽ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﻣﮑﺚ و ﺳﮑﻮن واداﺷﺘﻪ و ﮔﺮد هم ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻩ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﮔﻔﺘﺎر ورواﺑﻂ (ﭼﻬﺮﻩ ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻩ) ﺑﻪ همبستگی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ و ﺣﻀﻮر و اﻟﺘﻘﺎط هﻤﻪ ی ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ در اﻗﺸﺎر وﺳﻨﯿﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ را درﺑﺮ ﺑﮕﯿﺮد.
در ﻣﺠﻤﻮع در ﻃﺮح ﺑﻪ ۳ ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ:
۱-ﻓﻀﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روی ﭘﻮﺳﺘﻪ وﺟﻮد دارد :ﺟﻤﻊ ﺷﺪن ﺑﺮ روی ﻓﺮش ﺷﻬﺮی (ﻋﻤﻮﻣﯽ)
۲-ﻓﻀﺎی ﻣﺎﺑﯿﻦ زﯾﺮ ﭘﻮﺳﺘﻪ (ﻧﯿﻤﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ)
۳-ﻓﻀﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﻪ هر ﺷﻬﺮوﻧﺪ در آن ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺧﻮاهد داﺷﺖ.
در ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﻌﯽ ﺑﺮ آن ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺳﺎدﻩ ارﺗﺒﺎط ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﻣﺸﻬﺪ را ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم و ﺧﺎﻃﺮﻩ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ارگ ﻇﺎهﺮ و ﺑﻪ آن وﺣﺪت ﺑﺨﺸﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻟﮕﻮی ﺟﺪﯾﺪ و اﻣﺮوزﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ را ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاری و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﻬﺮوﻧﺪ روز ﺑﺎﺷﺪ.